چای ماته: راز سرزمین‌های آمریکای جنوبی، یادگاری از دنیای کهن

چای (یربا) ماته در یک نگاه

چای ماته، یا نوشیدنی ماته که گاهی با نام یربا ماته نیز شناخته می‌شود، یکی از نوشیدنی‌های سنتی و پرطرفدار در کشورهای آمریکای جنوبی است. این نوشیدنی از برگ‌های خشک گیاه یربا ماته با نام علمی (Ilex paraguariensis) تهیه می‌شود. این گیاه بومی مناطق نیمه‌گرمسیری امریکای جنوبی است. در میان بومیان گوارانی با نام کا-آ (Ka’a)، به‌معنای لغوی و تحت اللفضی “گیاه”، شناخته می‌شود. همین موضوع نیز می تواند نشانه ای از اهمیت زیاد آن در فرهنگ این مردم باشد.

این نوشیدنی بیش از هزار سال سابقه دارد و از دوران قبل از کشف قاره آمریکا توسط کریستف کلمب مصرف می‌شده است. چای ماته به دلیل خواص بی‌نظیرش، از جمله سرشار بودن از آنتی‌اکسیدان‌ و انرژی‌زایی،امروزه در سراسر جهان محبوبیت دارد.

ماته و فرهنگ آمریکای جنوبی

ماته در فرهنگ آمریکای جنوبی تنها یک نوشیدنی نیست؛ بلکه بخشی از هویت فرهنگی، اجتماعی مردم این منطقه است. جالب است بدانیم که رسم نوشیدن ماته برای دورهمی‌ها و همنشینی‌ها ست و نوشیدن آن در کنار دوستان یا خانواده نمادی از احترام و دوستی است. همان‌طور که ما ایرانی‌ها در سنت‌های خود چای، غالبا چای سیاه تعارف می‌کنیم، در فرهنگ آمریکای جنوبی نیز چای ماته در تمام دورهمی ها حضور گرمی دارد. تا حدی که اگر کسی ماته را به شما تعارف کند و شما آن را رد کنید، این حرکت ممکن است به‌عنوان بی‌احترامی تلقی شود.

گیاه ماته که با نام علمی Ilex paraguariensis شناخته می‌شود، یک گیاه خاص و بومی جنگل‌های نیمه‌گرمسیری آمریکای جنوبی است. این گیاه به طور طبیعی در مناطقی از کشورهای زیر رشد می‌کند:

• آرژانتین (بیشترین تولید جهانی ماته)
• پاراگوئه
• برزیل
• اورگوئه

ماته یک نوشیدنی گواراست، و همزمان تاریخ و فرهنگ یک ملت را نیز با خود حمل می‌کند. این چای از نسل‌های پیشین به نسل‌های بعدی منتقل شده و امروزه نیز بخشی از جشن‌ها، مهمانی‌ها و شب‌نشینی‌های مردم آمریکای جنوبی است. بدون ماته، انگار چیزی در این دورهمی‌ها کم است! دقیقا همانطور که بدون چای مرغوب ایرانی برای ما در مهمانی ها و اصولا هر مجلسی چیزی کم است.

چای ماته، همان‌طور که بومیان گوارانی همیشه گفته اند، نوشیدنی قدرت است؛ قدرتی که نه‌تنها بدن را انرژی می‌بخشد، بلکه پیوندی عمیق میان دوستان ایجاد می‌کند.

طرز تهیه چای ماته

روش سنتی نوشیدن ماته شامل چند مرحله خاص است که در فرهنگ‌های محلی آمریکای جنوبی بسیار اهمیت دارد. در این روش، از ظرف مخصوص و نی فلزی استفاده می‌شود. مراحل آن به شرح زیر است:

مواد لازم برای تهیه به روش سنتی:

• برگ ماته خشک‌شده (یربا ماته)
• ظرف ماته: ظرف کوچکی که معمولاً از کدو یا چوب ساخته می شود.
• بومبیجا (نی فلزی): نی مخصوصی که در انتهای آن فیلتر کوچکی برای جلوگیری از ورود برگ‌ها به دهان وجود دارد.
• آب داغ: آب نباید جوش باشد؛ دمای مناسب حدود 70-80 درجه سانتی‌گراد است.

مراحل آماده‌سازی :

1. پر کردن ظرف ماته:
   ظرف ماته را تقریباً تا دوسوم از برگ‌های خشک یربا ماته پر کنید.
2. کج کردن ظرف:
   ظرف را کمی کج کنید تا برگ‌ها به یک طرف متمایل شوند. این کار فضایی خالی ایجاد می‌کند که برای ریختن آب و قرار دادن نی نیاز دارید.
3. اضافه کردن آب سرد (اختیاری):
   ابتدا کمی آب سرد به فضای خالی ظرف اضافه کنید. این مرحله باعث می‌شود برگ‌ها نسوزند و طعم تلخ نگیرد.
4. قرار دادن بومبیجا:
   نی فلزی را در قسمت خالی ظرف فرو کنید و آن را ثابت نگه دارید. نباید نی را در حین نوشیدن حرکت دهید، زیرا باعث هم زدن برگ‌ها شده و نوشیدنی مزه تلخی به خود می گیرد.
5. اضافه کردن آب داغ:
   به آرامی آب داغ را به ظرف اضافه کنید، بدون اینکه سطح برگ‌ها را کاملاً بپوشانید. این کار باعث آزاد شدن تدریجی طعم ماته می‌شود.
6. نوشیدن:
   از طریق نی، ماته را به آرامی بنوشید. ماته معمولاً چند بار با افزودن آب داغ قابل استفاده است.

خواص چای ماته و تاثیرات آن

چای ماته یکی از نوشیدنی‌های محبوب در آمریکای جنوبی است که به دلیل خواص متعددش در سطح جهانی نیز شهرت یافته است. این نوشیدنی از برگ‌های گیاه یربا ماته تهیه می‌شود و به‌طور طبیعی حاوی ترکیبات مغذی و انرژی‌بخش است.

خواص اصلی :

• افزایش انرژی و کاهش خستگی:
  ماته حاوی مقادیر قابل‌توجهی کافئین و تئوبرومین است که سیستم عصبی را تحریک کرده و به بهبود تمرکز و افزایش انرژی کمک می‌کنند.
• سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها:
  این نوشیدنی دارای آنتی‌اکسیدان‌هایی مانند پلی‌فنول‌ها است که به تقویت سیستم ایمنی، کاهش التهاب و پیشگیری از آسیب های سلولی کمک می‌کند.
• کمک به کاهش وزن:
  ماته با افزایش متابولیسم بدن و سرکوب اشتها به کاهش وزن کمک می کند. برخی مطالعات نشان داده‌اند که مصرف آن باعث بهبود اکسیداسیون چربی (چربی سوزی) می‌شود.
• تقویت دستگاه گوارش:
  ماته به عنوان یک محرک طبیعی برای دستگاه گوارش عمل کرده و به هضم غذا کمک می‌کند.
• اثرات آرامش‌بخش:
  ترکیب کافئین و تئوبرومین در ماته باعث ایجاد تعادل بین افزایش انرژی و احساس آرامش می‌شود.
• بهبود سلامت قلب:
  مصرف ماته به کاهش کلسترول بد (LDL) و افزایش کلسترول خوب (HDL) کمک می کند و در نتیجه برای سلامت قلب مفید است.

تأثیرات ماته بر سلامتی:

مصرف منظم چای ماته می‌تواند به بهبود سطح انرژی و سلامت کلی بدن کمک کند. اگرچه این نوشیدنی فواید زیادی دارد، اما افراد حساس به کافئین باید در مصرف آن احتیاط کنند. همچنین، مصرف بیش از حد ماته ممکن است باعث تحریک معده شود.

جدول ارزش غذایی (برای یک فنجان متوسط – حدود 240 میلی‌لیتر)

افسانه چای ماته

در فرهنگ و فولکلور منطقه آمریکای جنوبی، داستان های افسانه‌ای و زیبا درباره ماته وجود دارد که نشان‌دهنده جایگاه ویژه این نوشیدنی در میان مردم است. یکی از معروف‌ترین افسانه‌ها درباره ماته، ریشه در فرهنگ بومیان گوارانی دارد.

در روزگاران قدیم، ایزدبانوی ماه (یاسی) و یکی از همراهانش که ایزدبانوی ابرها بود، تصمیم گرفتند به زمین بیایند تا زیبایی‌ جنگل‌های بارانی را ببینند. آن‌ها در حالی که به شکل انسان درآمده بودند، در جنگل قدم می‌زدند. ناگهان یک پلنگ گرسنه به آنها حمله می کند. پلنگ قصد حمله به ایزدبانو را داشت، اما پیرمردی از قبیله گوارانی صحنه را می بیند و شجاعانه به کمک آن‌ها می شتابد و پلنگ را فراری می دهد.

ایزدبانوی ماه، که بسیار تحت تأثیر شجاعت این مرد قرار گرفته بود، تصمیم گرفت به او و قبیله‌اش پاداشی شایسته و جاودان بدهد. او گیاه یربا ماته را به زمین هدیه کرد و به مردم قبیله آموزش داد که چگونه از برگ‌های آن یک نوشیدنی خوش‌طعم و انرژی زا تهیه کنند.

این نوشیدنی، که به نام ماته شناخته شد، به‌عنوان نمادی از دوستی، سپاسگزاری و آرامش در میان مردم رواج یافت. گفته می‌شود هر بار که چای ماته در جمع دوستان یا خانواده نوشیده می شود، روح ایزدبانوی ماه در آنجا حضور پیدا می کند و جمع را با نور و آرامش خود روشن می‌کند. و دقیقا به همین دلیل است که این نوشیدنی مخصوص شب نشینی ها و دورهمی هاست.

نکات فرهنگی نوشیدن یربا ماته:

• به اشتراک گذاشتن: ماته به صورت دسته‌جمعی مصرف می‌شود. یک نفر (معمولاً آماده‌کننده) وظیفه پر کردن ظرف و سرو آن را برای دیگران بر عهده دارد.
• رد نکردن: در فرهنگ ماته، اگر ظرف به شما تعارف شود، رد کردن آن بی‌ادبی تلقی می‌شود.
• نوبت: پس از نوشیدن، باید ظرف را به نفر بعدی بدهید.

این روش یک بخش مهم از فرهنگ و روابط اجتماعی در کشورهای جنوب آمریکاست.

سوالات متداول در مورد چای ماته